Tytuł Podręcznik elektrokardiografii Autorzy Barbara Dąbrowska, Andrzej Dąbrowski Język polski Wydawnictwo PZWL ISBN 978-83-200-3548-3 Rok wydania 2007 Warszawa Wydanie 5 liczba stron 404 Format pdf Spis treści 1. Podstawy fizyczne elektrokardiografii 11
Wstęp 11
Ogólny opis krzywej elektrokardiograficznej 12
Zjawiska elektryczne w izolowanym włóknie mięśnia sercowego 13
Powstawanie i przewodzenie bodźców w mięśniu sercowym 16
Automatyzm, pobudliwość i warunki przewodzenia bodźców 16
Podstawowe wiadomości o budowie i czynności układu bodźcoprzewodzącego 18
Związek między krzywą EKG a zjawiskami elektrycznymi zachodzącymi w sercu 24
Ocena pola elektrycznego serca 25
Układy odprowadzeń standardowych 28
Oznaczanie osi elektrycznej 31
Oznaczanie gradientu komorowego 33
Układy odprowadzeń ortogonalnych 35
Zasady oceny wektokardiogramu 38
Piśmiennictwo 39
2. Rejestracja elektrokardiogramu 42
Odprowadzenia elektrokardiograficzne 42
Odprowadzenia rutynowe 42
Odprowadzenia dodatkowe 44
Odprowadzenia przełykowe 45
technologia wykonania zapisu 46
Badanie rutynowe 46
Metody długotrwałej rejestracji elektrokardiogramu 47
Rejestracja czasu 48
Skala napięcia 49
Błędy techniczne 50
Piśmiennictwo 52
3. Ocena morfologiczna elektrokardiogramu 54
Załamek P 54
Odcinek PQ 55
Odstęp PQ 56
Zespół QRS 58
Oś elektryczna serca 61
Ocena położenia serca w klatce piersiowej na podstawie elektrokardiogramu 65
Punkt łączący J 67
Odcinek ST 67
Załamek T 70
Odstęp QT 73
Załamek U 76
Piśmiennictwo 77
4. Inne metody oceny czynności elektrycznej serca 79
Zmienność rytmu serca 79
Analiza czasowa 79
Analiza częstotliwościowa 81
Inne metody oceny zmienności rytmu serca 82
Podstawy fizjologiczne zmienności rytmu serca 83
Znaczenie kliniczne zmienności rytmu serca 86
Elektrogramy we wnętrzusercowe 88
Elektrokardiogram uśredniony 93
Naprzemienność załamków T 96
Piśmiennictwo 98
5. Zaburzenia rytmu serca 101
Mechanizmy zaburzeń rytmu 101
Zaburzenia fizjologicznego automatyzmu serca 101
Automatyzm patologiczny 103
Aktywność wyzwalana 103
Zaburzenia przewodzenia 105
Reentry 107
Ukształtowanie zatokowych i pozazatokowych pobudzeń serca 110
Nieprawidłowy tor przewodzenia śródkomorowego pobudzeń nadkomorowych 113
Różnicowanie pobudzeń nadkomorowych o nieprawidłowym torze przewodzenia z pobudzeniami pochodzenia komorowego 117
Klasyfikacja zaburzeń rytmu 119
Zaburzenia rytmu zatokowego 119
Przyspieszony rytm zatokowy 120
Zwolniony rytm zatokowy 121
Niemiarowość zatokowa 122
Zatokowe wędrowanie rozrusznika 123
Zahamowanie zatokowe 124
Blok zatokowo-przedsionkowy 125
Pobudzenia przedwczesne 128
Pobudzenia przedwczesne przedsionkowe 129
Pobudzenia przedwczesne z łącza przedsionkowo-komorowego 131
Pobudzenia przedwczesne komorowe 133
Pobudzenia nawrotne 137
Czynne rytmy pozazatokowe 140
Częstoskurcz przedsionkowy 141
Chaotyczny rytm przedsionków 142
Częstoskurcz nawrotny z węzła przedsionkowo-komorowego 143
Częstoskurcze z łącza przedsionkowo-komorowego 145
Napadowy częstoskurcz komorowy 146
Nawracający jednokształtny częstoskurcz komorowy 149
Przyspieszony rytm komorowy 149
Częstoskurcz komorowy rodzaju torsade de pointes 150
Częstoskurcz dwukierunkowy 151
Współrytm – rytm parasystoliczny 152
Trzepotanie przedsionków 155
Migotanie przedsionków 157
Trzepotanie i migotanie komór 159
Pobudzenia i rytmy zastępcze 160
Zatrzymanie czynności elektrycznej przedsionków 162
Zatrzymanie czynności elektrycznej komór 163
Złożone zaburzenia rytmu 163
Rozkojarzenie przedsionkowo-komorowe 163
Interferencyjne rozkojarzenie przedsionkowo-komorowe 164
Rozkojarzenie przedsionkowo-komorowe z blokiem 165
Zespół tachykardia-bradykardia 166
Piśmiennictwo 167
6. Zaburzenia przewodzenia 170
Bloki przedsionkowo-komorowe 170
Blok przedsionkowo-komorowy I° 170
Blok przedsionkowo-komorowy II° 173
Blok przedsionkowo-komorowy rodzaju Wenckebacha (typu Mobitza I) 173
Blok przedsionkowo-komorowy typu Mobitza (typu Mobitza II) 174
Blok przedsionkowo-komorowy 2:1 175
zaawansowany blok przedsionkowo-komorowy 177
Blok przedsionkowo-komorowy III° 178
Zaburzenia przewodzenia śródkomorowego 180
Bloki odnóg pęczka Hisa 181
Blok prawej odnogi 182
Niezupełny blok prawej odnogi 184
Blok lewej odnogi 186
Niezupełny blok lewej odnogi 188
Blok wiązek lewej odnogi 189
Blok przedniej wiązki lewej odnogi 190
Blok tylnej wiązki lewej odnogi 192
Blok wiązki przegrodowej 193
Bloki wielowiązkowe 194
Inne formy zaburzeń przewodzenia śródkomorowego 195
Zaburzenia przewodzenia śródprzedsionkowego 198
Piśmiennictwo 198
7. Arytmogenne zespoły elektrokardiograficzne 200
Zespół preekscytacji 200
Zespół typowej preekscytacji 201
Odmiany zespołu preekscytacji 206
Zaburzenia rytmu serca w zespole preekscytacji 207
Napadowy częstoskurcz przedsionkowo-komorowy 207
Migotanie przedsionków 211
Zespół długiego QT 213
Wrodzony zespół długiego QT 213
Nabyty zespół długiego QT 216
Zespół krótkiego QT 217
Zespół Brugadów 217
Piśmiennictwo 219
8. Nienaturalna stymulacja serca 221
Metody sztucznej stymulacji serca 221
Obraz elektrokardiograficzny w czasie nienaturalnej stymulacji 222
Typy nienaturalnych rozruszników 224
Rozpoznawanie sposobu nienaturalnej stymulacji na podstawie elektrokardiogramu 230
Elektrokardiograficzna ocena przebiegu sztucznej stymulacji serca 234
Zaburzenia rytmu serca w czasie prawidłowej stymulacji 235
Zaburzenia stymulacji 237
Wpływ zewnętrznego masażu serca na obraz elektrokardiograficzny 242
Piśmiennictwo 243
9. Przerost mięśnia sercowego 245
Patogeneza cech przerostu komór w obrazie elektrokardiograficznym 245
Przerost lewej komory 246
Przerost prawej komory 249
Patogeneza cech przerostu przedsionków w obrazie elektrokardiograficznym 252
P mitrale 253
P pulmonale 254
Piśmiennictwo 255
10. Zaburzenia ukrwienia mięśnia sercowego 257
Unaczynienie serca 257
Mechanizm powstawania zmian elektrokardiograficznych w przebiegu niedokrwienia mięśnia sercowego 259
Przemieszczenie odcinka ST 259
Zmiany kształtu załamka T i dyspersja odstępów QT 262
Zmiany cyklu depolaryzacji 263
Zawał serca 264
Kryteria diagnostyczne nieprawidłowego załamka Q 264
Ewolucja zawału 265
Rozpoznawanie umiejscowienia zawału 267
Rozpoznawanie miejsca zamknięcia tętnicy wieńcowej na podstawie EKG 276
Różnicowanie nieprawidłowych załamków Q 277
Rozpoznawanie zawału u osób ze zmodyfikowanym torem przewodzenia śródkomorowego. 280
Inne zmiany elektrokardiograficzne w zawale serca 283
Tętniak pozawałowy 286
Zawał przedsionka 286
wydajnej reperfuzji 287
Inne formy zaburzeń ukrwienia mięśnia sercowego 289
zrównoważona dławica piersiowa 289
Niestabilna choroba wieńcowa 292
Dławica piersiowa Prinzmetala 292
Piśmiennictwo 293
11. Zmiany elektrokardiograficzne w rozmaitych zespołach chorobowych 298
Ostre zapalenie osierdzia 298
Zaciskające zapalenie osierdzia 300
Zapalenie mięśnia sercowego 301
Zmiany elektrokardiograficzne w wadach serca 303
Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej typu ostium secundum 303
Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej typu ostium primum 304
Ubytek przegrody międzykomorowej 305
Przetrwały kabel tętniczy Botalla 306
Zespół Eisenmengera 306
Zespół Fallota 308
Anomalia Ebsteina 308
Skorygowane przełożenie znacznych naczyń 309
Zwężenie ujścia pnia płucnego 309
Zwężenie lewego ujścia żylnego 310
Niedomykalność zastawki dwudzielnej 311
Wypadanie płatka mitralnego 311
Zwężenie lewego ujścia tętniczego 313
Niedomykalność zastawki tętnicy głównej 314
Wady zastawki trójdzielnej 315
Prawostronne położenie serca 315
Zespół serca płucnego 316
Ostre serce płucne 316
Przewlekłe serce płucne 317
Kardiomiopatie 319
Choroby tkanki łącznej 322
Rany i nowotwory serca 323
Nadczynność tarczycy 324
Niedoczynność tarczycy 325
Zaburzenia elektrolitowe 325
Hiperkaliemia 326
Hipokaliemia 327
Hiperkalcemia 328
Hipokalcemia 328
Wpływ układu autonomicznego na elektrokardiogram 329
Hipersympatykotonia 330
Wzmożona aktywność beta-adrenergiczna 330
Wzmożona aktywność alfa-adrenergiczna 332
Hiperwagotonia 333
Ostre naczyniopochodne zniszczenie mózgu 334
uszkodzenie rdzenia kręgowego 335
Guz chromochłonny 335
Zespół wczesnej repolaryzacji 337
Hipotermia 339
Hipertermia 340
Niedokrwistość 340
Rażenie prądem elektrycznym 340
Elektrokardiogram u osób z przeszczepionym sercem 341
Piśmiennictwo 343
12. Wpływ leków na elektrokardiogram 347
Glikozydy naparstnicy 347
Leki antyarytmiczne 349
Leki psychotropowe 352
Leki cytostatyczne 353
Piśmiennictwo 354
13. Elektrokardiograficzna próba wysiłkowa 355
technologia badania 356
Diagnostyczna próba wysiłkowa 362
wyszczególnionia 364
Ocena wyniku badania 366
Przyczyny fałszywie dodatnich wyników próby wysiłkowej 369
Przyczyny fałszywie ujemnych wyników próby wysiłkowej 369
Prognostyczna próba wysiłkowa 370
Piśmiennictwo 372
14. Inne próby czynnościowe 374
Próba z dobutaminą 374
Próba z ergonowiną 375
Próba z atropiną 376
Próba z adenozyną 377
Masaż zatoki tętnicy szyjnej 378
Próba pochyleniowa 378
Piśmiennictwo 379
15. Diagnostyczna stymulacja serca 381
Stymulacja przedsionkowa 381
Test prędkiej stymulacji w diagnostyce choroby wieńcowej 381
Testy stymulacji w diagnostyce choroby węzła zatokowego 383
Czas przewodzenia zatokowo-przedsionkowego 383
Czas powrotu rytmu zatokowego 385
Testy stymulacji przedsionkowej w diagnostyce zaburzeń przewodzenia przedsionkowo-komorowego 387
Obliczanie okresów refrakcji 387
Ocena przewodzenia przedsionkowo-komorowego 389
Diagnostyczna stymulacja komorowa 390
Ocena przewodzenia komorowo-przedsionkowego 390
Programowana stymulacja komór w diagnostyce częstoskurczu komorowego 392
Ocena efektywności leczenia antyarytmicznego metodą programowanej stymulacji komór 394
Piśmiennictwo 395
Skorowidz 397
Wstęp 11
Ogólny opis krzywej elektrokardiograficznej 12
Zjawiska elektryczne w izolowanym włóknie mięśnia sercowego 13
Powstawanie i przewodzenie bodźców w mięśniu sercowym 16
Automatyzm, pobudliwość i warunki przewodzenia bodźców 16
Podstawowe wiadomości o budowie i czynności układu bodźcoprzewodzącego 18
Związek między krzywą EKG a zjawiskami elektrycznymi zachodzącymi w sercu 24
Ocena pola elektrycznego serca 25
Układy odprowadzeń standardowych 28
Oznaczanie osi elektrycznej 31
Oznaczanie gradientu komorowego 33
Układy odprowadzeń ortogonalnych 35
Zasady oceny wektokardiogramu 38
Piśmiennictwo 39
2. Rejestracja elektrokardiogramu 42
Odprowadzenia elektrokardiograficzne 42
Odprowadzenia rutynowe 42
Odprowadzenia dodatkowe 44
Odprowadzenia przełykowe 45
technologia wykonania zapisu 46
Badanie rutynowe 46
Metody długotrwałej rejestracji elektrokardiogramu 47
Rejestracja czasu 48
Skala napięcia 49
Błędy techniczne 50
Piśmiennictwo 52
3. Ocena morfologiczna elektrokardiogramu 54
Załamek P 54
Odcinek PQ 55
Odstęp PQ 56
Zespół QRS 58
Oś elektryczna serca 61
Ocena położenia serca w klatce piersiowej na podstawie elektrokardiogramu 65
Punkt łączący J 67
Odcinek ST 67
Załamek T 70
Odstęp QT 73
Załamek U 76
Piśmiennictwo 77
4. Inne metody oceny czynności elektrycznej serca 79
Zmienność rytmu serca 79
Analiza czasowa 79
Analiza częstotliwościowa 81
Inne metody oceny zmienności rytmu serca 82
Podstawy fizjologiczne zmienności rytmu serca 83
Znaczenie kliniczne zmienności rytmu serca 86
Elektrogramy we wnętrzusercowe 88
Elektrokardiogram uśredniony 93
Naprzemienność załamków T 96
Piśmiennictwo 98
5. Zaburzenia rytmu serca 101
Mechanizmy zaburzeń rytmu 101
Zaburzenia fizjologicznego automatyzmu serca 101
Automatyzm patologiczny 103
Aktywność wyzwalana 103
Zaburzenia przewodzenia 105
Reentry 107
Ukształtowanie zatokowych i pozazatokowych pobudzeń serca 110
Nieprawidłowy tor przewodzenia śródkomorowego pobudzeń nadkomorowych 113
Różnicowanie pobudzeń nadkomorowych o nieprawidłowym torze przewodzenia z pobudzeniami pochodzenia komorowego 117
Klasyfikacja zaburzeń rytmu 119
Zaburzenia rytmu zatokowego 119
Przyspieszony rytm zatokowy 120
Zwolniony rytm zatokowy 121
Niemiarowość zatokowa 122
Zatokowe wędrowanie rozrusznika 123
Zahamowanie zatokowe 124
Blok zatokowo-przedsionkowy 125
Pobudzenia przedwczesne 128
Pobudzenia przedwczesne przedsionkowe 129
Pobudzenia przedwczesne z łącza przedsionkowo-komorowego 131
Pobudzenia przedwczesne komorowe 133
Pobudzenia nawrotne 137
Czynne rytmy pozazatokowe 140
Częstoskurcz przedsionkowy 141
Chaotyczny rytm przedsionków 142
Częstoskurcz nawrotny z węzła przedsionkowo-komorowego 143
Częstoskurcze z łącza przedsionkowo-komorowego 145
Napadowy częstoskurcz komorowy 146
Nawracający jednokształtny częstoskurcz komorowy 149
Przyspieszony rytm komorowy 149
Częstoskurcz komorowy rodzaju torsade de pointes 150
Częstoskurcz dwukierunkowy 151
Współrytm – rytm parasystoliczny 152
Trzepotanie przedsionków 155
Migotanie przedsionków 157
Trzepotanie i migotanie komór 159
Pobudzenia i rytmy zastępcze 160
Zatrzymanie czynności elektrycznej przedsionków 162
Zatrzymanie czynności elektrycznej komór 163
Złożone zaburzenia rytmu 163
Rozkojarzenie przedsionkowo-komorowe 163
Interferencyjne rozkojarzenie przedsionkowo-komorowe 164
Rozkojarzenie przedsionkowo-komorowe z blokiem 165
Zespół tachykardia-bradykardia 166
Piśmiennictwo 167
6. Zaburzenia przewodzenia 170
Bloki przedsionkowo-komorowe 170
Blok przedsionkowo-komorowy I° 170
Blok przedsionkowo-komorowy II° 173
Blok przedsionkowo-komorowy rodzaju Wenckebacha (typu Mobitza I) 173
Blok przedsionkowo-komorowy typu Mobitza (typu Mobitza II) 174
Blok przedsionkowo-komorowy 2:1 175
zaawansowany blok przedsionkowo-komorowy 177
Blok przedsionkowo-komorowy III° 178
Zaburzenia przewodzenia śródkomorowego 180
Bloki odnóg pęczka Hisa 181
Blok prawej odnogi 182
Niezupełny blok prawej odnogi 184
Blok lewej odnogi 186
Niezupełny blok lewej odnogi 188
Blok wiązek lewej odnogi 189
Blok przedniej wiązki lewej odnogi 190
Blok tylnej wiązki lewej odnogi 192
Blok wiązki przegrodowej 193
Bloki wielowiązkowe 194
Inne formy zaburzeń przewodzenia śródkomorowego 195
Zaburzenia przewodzenia śródprzedsionkowego 198
Piśmiennictwo 198
7. Arytmogenne zespoły elektrokardiograficzne 200
Zespół preekscytacji 200
Zespół typowej preekscytacji 201
Odmiany zespołu preekscytacji 206
Zaburzenia rytmu serca w zespole preekscytacji 207
Napadowy częstoskurcz przedsionkowo-komorowy 207
Migotanie przedsionków 211
Zespół długiego QT 213
Wrodzony zespół długiego QT 213
Nabyty zespół długiego QT 216
Zespół krótkiego QT 217
Zespół Brugadów 217
Piśmiennictwo 219
8. Nienaturalna stymulacja serca 221
Metody sztucznej stymulacji serca 221
Obraz elektrokardiograficzny w czasie nienaturalnej stymulacji 222
Typy nienaturalnych rozruszników 224
Rozpoznawanie sposobu nienaturalnej stymulacji na podstawie elektrokardiogramu 230
Elektrokardiograficzna ocena przebiegu sztucznej stymulacji serca 234
Zaburzenia rytmu serca w czasie prawidłowej stymulacji 235
Zaburzenia stymulacji 237
Wpływ zewnętrznego masażu serca na obraz elektrokardiograficzny 242
Piśmiennictwo 243
9. Przerost mięśnia sercowego 245
Patogeneza cech przerostu komór w obrazie elektrokardiograficznym 245
Przerost lewej komory 246
Przerost prawej komory 249
Patogeneza cech przerostu przedsionków w obrazie elektrokardiograficznym 252
P mitrale 253
P pulmonale 254
Piśmiennictwo 255
10. Zaburzenia ukrwienia mięśnia sercowego 257
Unaczynienie serca 257
Mechanizm powstawania zmian elektrokardiograficznych w przebiegu niedokrwienia mięśnia sercowego 259
Przemieszczenie odcinka ST 259
Zmiany kształtu załamka T i dyspersja odstępów QT 262
Zmiany cyklu depolaryzacji 263
Zawał serca 264
Kryteria diagnostyczne nieprawidłowego załamka Q 264
Ewolucja zawału 265
Rozpoznawanie umiejscowienia zawału 267
Rozpoznawanie miejsca zamknięcia tętnicy wieńcowej na podstawie EKG 276
Różnicowanie nieprawidłowych załamków Q 277
Rozpoznawanie zawału u osób ze zmodyfikowanym torem przewodzenia śródkomorowego. 280
Inne zmiany elektrokardiograficzne w zawale serca 283
Tętniak pozawałowy 286
Zawał przedsionka 286
wydajnej reperfuzji 287
Inne formy zaburzeń ukrwienia mięśnia sercowego 289
zrównoważona dławica piersiowa 289
Niestabilna choroba wieńcowa 292
Dławica piersiowa Prinzmetala 292
Piśmiennictwo 293
11. Zmiany elektrokardiograficzne w rozmaitych zespołach chorobowych 298
Ostre zapalenie osierdzia 298
Zaciskające zapalenie osierdzia 300
Zapalenie mięśnia sercowego 301
Zmiany elektrokardiograficzne w wadach serca 303
Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej typu ostium secundum 303
Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej typu ostium primum 304
Ubytek przegrody międzykomorowej 305
Przetrwały kabel tętniczy Botalla 306
Zespół Eisenmengera 306
Zespół Fallota 308
Anomalia Ebsteina 308
Skorygowane przełożenie znacznych naczyń 309
Zwężenie ujścia pnia płucnego 309
Zwężenie lewego ujścia żylnego 310
Niedomykalność zastawki dwudzielnej 311
Wypadanie płatka mitralnego 311
Zwężenie lewego ujścia tętniczego 313
Niedomykalność zastawki tętnicy głównej 314
Wady zastawki trójdzielnej 315
Prawostronne położenie serca 315
Zespół serca płucnego 316
Ostre serce płucne 316
Przewlekłe serce płucne 317
Kardiomiopatie 319
Choroby tkanki łącznej 322
Rany i nowotwory serca 323
Nadczynność tarczycy 324
Niedoczynność tarczycy 325
Zaburzenia elektrolitowe 325
Hiperkaliemia 326
Hipokaliemia 327
Hiperkalcemia 328
Hipokalcemia 328
Wpływ układu autonomicznego na elektrokardiogram 329
Hipersympatykotonia 330
Wzmożona aktywność beta-adrenergiczna 330
Wzmożona aktywność alfa-adrenergiczna 332
Hiperwagotonia 333
Ostre naczyniopochodne zniszczenie mózgu 334
uszkodzenie rdzenia kręgowego 335
Guz chromochłonny 335
Zespół wczesnej repolaryzacji 337
Hipotermia 339
Hipertermia 340
Niedokrwistość 340
Rażenie prądem elektrycznym 340
Elektrokardiogram u osób z przeszczepionym sercem 341
Piśmiennictwo 343
12. Wpływ leków na elektrokardiogram 347
Glikozydy naparstnicy 347
Leki antyarytmiczne 349
Leki psychotropowe 352
Leki cytostatyczne 353
Piśmiennictwo 354
13. Elektrokardiograficzna próba wysiłkowa 355
technologia badania 356
Diagnostyczna próba wysiłkowa 362
wyszczególnionia 364
Ocena wyniku badania 366
Przyczyny fałszywie dodatnich wyników próby wysiłkowej 369
Przyczyny fałszywie ujemnych wyników próby wysiłkowej 369
Prognostyczna próba wysiłkowa 370
Piśmiennictwo 372
14. Inne próby czynnościowe 374
Próba z dobutaminą 374
Próba z ergonowiną 375
Próba z atropiną 376
Próba z adenozyną 377
Masaż zatoki tętnicy szyjnej 378
Próba pochyleniowa 378
Piśmiennictwo 379
15. Diagnostyczna stymulacja serca 381
Stymulacja przedsionkowa 381
Test prędkiej stymulacji w diagnostyce choroby wieńcowej 381
Testy stymulacji w diagnostyce choroby węzła zatokowego 383
Czas przewodzenia zatokowo-przedsionkowego 383
Czas powrotu rytmu zatokowego 385
Testy stymulacji przedsionkowej w diagnostyce zaburzeń przewodzenia przedsionkowo-komorowego 387
Obliczanie okresów refrakcji 387
Ocena przewodzenia przedsionkowo-komorowego 389
Diagnostyczna stymulacja komorowa 390
Ocena przewodzenia komorowo-przedsionkowego 390
Programowana stymulacja komór w diagnostyce częstoskurczu komorowego 392
Ocena efektywności leczenia antyarytmicznego metodą programowanej stymulacji komór 394
Piśmiennictwo 395
Skorowidz 397
